Nederlandse bedrijven zonder exportactiviteiten in de VS kunnen toch problemen krijgen met de Amerikaanse exportwetgeving, want sommige van hun wettelijke voorschriften kunnen overal ter wereld van toepassing zijn.
In juni 2014 heeft Fokker Services een schikking van 10,5 miljoen dollar getroffen met de Amerikaanse overheid. De schikking volgt nadat de Nederlandse specialist in vliegtuigonderhoud was aangeklaagd voor maar liefst 253 schendingen van de Amerikaanse exportwetgeving in de periode tussen 2005 en 2010. Ondanks een embargo dat op dat moment van kracht was, deed Fokker Services zaken met Iran Air, de nationale luchtvaartmaatschappij van Iran. Volgens het Amerikaanse Bureau of Industry and Security (BIS) was de Iraanse defensie één van de betrokken partijen bij de export van onderdelen waarvan de handel uit veiligheidsoverwegingen aan banden was gelegd. Uit onderzoek is gebleken dat Fokker Services systematisch heeft geprobeerd om de eindbestemming van de onderdelen te verhullen.
Inmiddels heeft Fokker Services de nodige maatregelen genomen. In 2010 heeft het bedrijf alle handel met landen op de embargolijst gestaakt en is een nieuw compliance-programma opgezet. Met het treffen van de schikking heeft Fokker Services geaccepteerd dat het verantwoordelijk is voor zijn gedrag en dat van zijn medewerkers. Daarmee heeft het bedrijf voorkomen dat het zelf op de ‘blacklist’ zou worden geplaatst.
Het voorbeeld van Fokker Services is een waarschuwing voor alle bedrijven en een aansporing om de sanctielijsten en exportvoorschriften van de Verenigde Staten goed in de gaten te houden. De Verenigde Staten stelt dat bepaalde wettelijke voorschriften overal ter wereld van toepassing zijn en kan dat blijkbaar ook hard maken. Betekent dit dat elk bedrijf naast de sanctielijsten van de Europese Unie (CFSP) ook de Amerikaanse zwarte lijsten in acht moet nemen? In principe geldt het Amerikaanse recht alleen voor gevallen waarin een link met het Amerikaanse recht bestaat. Dat is onder meer het geval als Amerikaanse personen, producten of valuta betrokken zijn.
Of uw zaken onder het Amerikaanse recht vallen en u de Amerikaanse sanctielijsten moet checken, hangt af van de volgende vijf vragen:
Als één van deze vragen met ja kan worden
beantwoord, doet u er verstandig aan om de Amerikaanse sanctielijsten te
raadplegen. Extra voorzichtigheid is geboden voor bedrijven die zaken doen met
landen waartegen de Verenigde Staten een embargo hebben ingesteld. Naast Iran
zijn dat onder meer Syrië, Noord-Korea en tot voor kort ook Cuba.
De Amerikaanse overheid hanteert een groot aantal sanctielijsten, waarvan enkele wereldwijd gelden:
Een belangrijk verschil met de Europese lijsten is dat schending van de Amerikaanse lijsten andere juridische consequenties heeft. Een treffer op de Europese sanctielijst leidt bijvoorbeeld tot een verbod om die persoon financiële middelen ter beschikking te stellen. Een treffer op een Amerikaanse lijst kan niet alleen tot een verbod leiden, maar mogelijk ook tot een voorbehoud of waarschuwing.
Hoe zorgvuldig bedrijven moeten zijn, toont het voorbeeld van een Indiaas bedrijf uit de olie-industrie met een dochterbedrijf in Singapore. Dit bedrijf heeft materieel van een Amerikaanse productievestiging in Saoedi-Arabië naar Iran geëxporteerd. Volgens de betreffende overheidsinstelling uit de Verenigde Staten is dat strijdig met de embargo die tegen Iran is ingesteld en die wederuitvoer van Amerikaanse goederen verbiedt. Het bedrijf heeft daarom een boete ontvangen van 17.500 dollar, een omstreden maatregel omdat zowel het oliebedrijf uit India als het dochterbedrijf uit Singapore geen enkele band met de Verenigde Staten heeft.
Voor niet-Amerikaanse bedrijven is het zaak om geen enkel risico te nemen en grote voorzichtigheid te betrachten. Wie de Amerikaanse exportwetgeving schendt, loopt grote risico’s. Denk aan geldboetes, maar ook aan vrijheidsstraffen of plaatsing op de Amerikaanse zwarte lijst. Bij wederuitvoer van Amerikaanse producten of handel met landen waartegen een Amerikaans embargo bestaat, is het zaak juristen met kennis van de Amerikaanse exportwetgeving in te schakelen. Als een link met het Amerikaanse recht bestaat, is het in ieder geval zaak om te controleren op de Amerikaanse sanctielijsten. In dat geval is het raadzaam om de controle te automatiseren met geïntegreerde IT-oplossingen, net zoals bij controle op de Europese sanctielijsten al mogelijk is.
Handelt u in Amerikaanse producten waarvan de uitvoer of wederuitvoer aan restricties is gebonden? Of verwerkt u dergelijke producten in uw productieprocessen? De productlijsten van de Department of Commerce (DoC) en Department of State (DoS) geven antwoord.
De wet waarop de DoC zich baseert, is de Export Administration Regulations (EAR) waarvan de Commerce Control List (CCL) deel uitmaakt. Op deze lijst staan de Amerikaanse goederen voor tweeërlei gebruik. De EAR-regels gelden niet alleen voor Amerikaanse producten, maar ook voor producten die voor meer dan 25 procent uit Amerikaanse componenten bestaan (ook software telt mee). Als het land van bestemming op de terrorismelijst staat, zakt de norm naar 10 procent.
De DoS controleert de export van wapens uit de Verenigde Staten op basis van de International Traffic in Arms Regulations (ITAR), waarin de US Munitions List (USML) is opgenomen. Opgelet: als een component op de ITAR-lijst in een civiel product is ingebouwd, valt het complete product onder de Amerikaanse wapenwetgeving.
